Kongresi i Manastirit, i mbajtur më 14–22 nëntor 1908, përbën një nga ngjarjet më të rëndësishme në historinë kulturore dhe kombëtare të shqiptarëve. Ai u mblodh në një kohë kur populli shqiptar ishte i ndarë në katër vilajete dhe përballë rrezikut të asimilimit, ndërsa mungesa e një alfabeti të unifikuar pengonte zhvillimin e arsimit dhe kulturës.
Në këtë kongres morën pjesë 50 delegatë nga shoqëri patriotike, klube kulturore, klerikë e intelektualë shqiptarë nga gjithë trevat. Udhëheqës të shquar si Mit’hat Frashëri, Gjergj Fishta, Ndre Mjeda, Mid’hat Bey, Parashqevi Qiriazi e shumë të tjerë kontribuuan në debatet dhe vendimet historike.
Roli i Kongresit të Manastirit për kombin shqiptar
1. Unifikoi alfabetin shqip – Vendimi më i rëndësishëm i Kongresit ishte miratimi i alfabetit latin, që u bë bazë për gjuhën standarde. Kjo i dha popullit shqiptar një mjet të përbashkët komunikimi dhe shkollimit.
2. Hapi rrugën e arsimit shqip – Me alfabetin e unifikuar, u krijuan mundësi të reja për hapjen e shkollave shqipe, teksteve shkollore dhe zhvillimin e mësimdhënies në gjuhën amtare.
3. Forcoi vetëdijen kombëtare – Mbledhja e personaliteteve nga të gjitha trojet shqiptare tregoi vullnetin e përbashkët për ruajtjen e identitetit kombëtar. Kongresi u bë simbol i bashkimit dhe i aspiratave për liri.
4. Ndikoi në Rilindjen Kombëtare – Vendimet e Manastirit kontribuuan drejtpërdrejt në organizimin e çështjes kombëtare, duke përshpejtuar proceset që çuan drejt shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë në vitin 1912.
5. Forcoi rolin e intelektualëve – Kongresi tregoi rëndësinë e elitës arsimore dhe kulturore në drejtimin e fateve kombëtare, duke i dhënë shtysë zhvillimit të shoqërive kulturore dhe klubeve patriotike.
