Në moshën pesëvjeçare, ajo mbërriti në SHBA si një fëmijë emigrant që nuk fliste gjuhën dhe ndiente pasiguri përpara një bote të re. Por një figurë mbeti përherë në kujtesën e saj: edukatorja e kopshtit, zonja Howfield, e cila i qëndroi pranë me durim dhe dashuri, duke i dhënë krahë Kristi Jonuzit që të fluturonte në një botë të panjohur. Kjo përvojë e hershme, e cila e bëri të ndjehej e përfshirë dhe e vlefshme, do të mbillte farën e një misioni jetësor—të bëhej vetë një mësuese që frymëzon.
Sot, tre dekada pas mbërritjes në SHBA Kristi është një mësuese dhe trajnere rajonale në Florida, me një karrierë të suksesshme në arsimin fillor dhe me një përkushtim të veçantë për fëmijët në shkolla të komuniteteve në nevojë. Madje ajo është rendiur e 14-në listën “Mësuesi i preferuar në Amerikë”.
Në një intervistë ekskluzive për Diaspora Shqiptare, ajo ndan historinë e saj të emigrimit, dashurinë për profesionin, ruajtjen e gjuhës shqipe dhe lidhjen e pandërprerë me kulturën shqiptare.
Kristi mund të na tregosh pak për rrugëtimin tënd? Si ishte mbërritja në SHBA dhe përballja me një kulturë të huaj në një moshë kaq të re?
Kam emigruar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës nëpërmjet llotarisë amerikane DV Lottery në Nju Jork me prindërit dhe motrën kur isha vetëm 5 vjeç. Nuk mbaj mend shumë për tranzicionin sepse ndodhi në një moshë kaq të vogël, por i jam mirënjohëse prindërive të mi që sakrifikuan që unë dhe motra ime të kishim më shumë mundësi dhe kjo është pikërisht ajo që bëmë në 29 vitet e fundit të jetesës këtu. Mbaj mend që fillova kopshtin sapo erdhëm dhe impaktin që pati edukatorja ime e parë te unë. Pasi unë nuk e flisja gjuhën dhe isha shumë e ndrojtur në këtë botë të re.
Pra edukatorja e kopshtit pati një ndikim të madh tek ti si nxënëse e gjuhës angleze (ELL). Mund ta përshkruash atë përvojë?
Nju Jorku dhe Tirana ishin dy botë të ndryshme dhe gjithçka që isha mësuar ishte të isha me familjen time, të vija në këtë botë të re dhe të hyja në një klasë ku fëmijët ishin të ndryshëm dhe po ashtu edhe gjuha, ishte e vështirë. Edukatorja ime e kopshtit znj. Hoëfield pati një ndikim të madh tek unë, sepse jo vetëm që më mirëpriti në klasën e saj, por u sigurua që të më qëndronte pranë derisa të ndihesha rehat, të përshtatesha dhe të integrohesha me fëmijët e tjerë në klasë. Ajo më ndihmoi shumë në 2 muajt e shkurtër që kalova në klasën e saj dhe kjo përvojë është një arsye e madhe për suksesin tim jo vetëm në dhënien e provimit tim ESL (të mësosh anglisht shpejt), por edhe të dilja nga guaska ime dhe të krijoja miq.
Kur e kuptove se doje të bëheshe vetë mësuese? Çfarë të frymëzoi që të zgjidhje në mënyrë specifike edukimin e fëmijërisë së hershme?
Çuditërisht nuk e nisa karrierën time në mësimdhënie. Pasi mbarova bachelorin, punova në PR dhe reklama, por pas disa kohësh kuptova se nuk ishte vendi ku më përkisja. Më pëlqente të punoja me fëmijët dhe vendosa të lija punën dhe shkova në Madrid, Spanjë ku punova në një program të zgjatur veror për mësimin e anglishtes. Ky ishte “momenti im aha” ku e kuptova se vendi im ishte në klasë. U ktheva në Nju Jork dhe fillova të punoja në një parashkollor privat për 2 vjet, më pas punova si mësuese e kopshtit dhe klasës së parë në Brooklyn, ndërsa punova edhe për masterin. Në gusht 2022 u zhvendosa në Florida, ku u transferova në një shkollë tjetër Titulli 1 dhe ku aktualisht punoj si mësuese kopshti dhe gjithashtu si trajner rajonal i mësuesve, ku kam privilegjin të stërvit mësues të tjerë që të performojnë sa më mirë.
Ti ke dhënë mësim në shkollat e Titullit 1 për tetë vjet. Çfarë do të thotë kjo për ju dhe si e formëson rolin tuaj si edukator?
Mund të kisha zgjedhur lehtësisht të punoja në çdo shkollë, megjithatë kam zgjedhur qëllimisht të punoj në shkollat e Titullit 1, sepse zgjodha të jem mësuese për të bërë ndryshimin dhe për fat të keq, studentët të cilëve u shërbej janë në disavantazh për shkak të kodit postar ( kodi postar tregon nivelin social të banorëvë ne atë zonë) dhe rrethanave të sfondit. Shkollat e Titullit 1 u shërbejnë kryesisht nxënësve me ngjyrë dhe pavarësisht stigmës ose narrativës që është krijuar për ta, çdo fëmijë meriton mësues që kujdesen për ta dhe që ata të marrin një arsim rigoroz. Të shërbeja si edukatore dhe 8 vitet e fundit më kanë formuar jo vetëm si mësues por edhe si person!
A mendon se përvoja jote si fëmijë emigrantësh ndikon në mënyrën se si i mbështesni studentët tuaj sot?
Absolutisht! Ka një arsye që e mbaj mend ende emrin e mësueses sime të kopshtit edhe sot e kësaj dite, dhe kjo është sepse ajo kurrë nuk më ka diskriminuar. Unë nuk dukesha si ajo, nuk flisja gjuhën e saj, megjithatë ajo kurrë nuk më bëri të ndihesha sikur isha më pak e merituar të shtyhesha drejt aftësive të mia më të mira – ajo kujdesej për mua si një person i plotë! Dhe kjo është ajo që unë përpiqem të bëj çdo ditë si edukatore sot.
Çfarë roli ka luajtur komuniteti shqiptaro-amerikan në jetën tendej? A keni qëndruar e lidhur me të gjatë viteve?
Pavarësisht se kam jetuar në SHBA për 29 vitet e fundit, nuk e kam humbur kurrë lidhjen me kulturën time shqiptare. Unë e kam vizituar çdo vit dhe përpiqem të qëndroj sa më shumë e lidhur këtu — qoftë ndjekja e ngjarjeve shqiptare, anëtarësimi në komunitetet e FB-së shqiptare, frekuentimi i një kishe ortodokse shqiptare në Nju Jork, etj. Pavarësisht se ndonjëherë është e vështirë me jetën e ngarkuar të Amerikës, nuk do t’i harroj kurrë rrënjët e mia pasi është pjesë e identitetit tim!
Pavarësisht se jeni rritur, arsimuar dhe jeton në SHBA, ju flisni një shqipe shumë të mirë. Si ia dolët ta mbani gjallë gjuhën ndërkohë që jeni rritur jashtë vendit?
Kur u transferova në SHBA, flisja rrjedhshëm shqip, por nuk dija ta shkruaja apo ta lexoja, pasi nuk kisha filluar shkollën në Shqipëri. Por unë isha një fëmijë i vendosur dhe doja të mësoja! Prindërit e mi dërgonin mua dhe motrën time çdo verë për 2 muaj në Shqipëri dhe unë ushtrova shkrim e lexim me kushërinjtë dhe familjen në shtëpi. Mësova ta lexoja dhe shkruaja rrjedhshëm dhe krenohesha pasi e dimë se nuk është një gjuhë e lehtë.
Së fundmi ke kaluar një provim të njohjes së gjuhës shqipe në Nju Jork. Si ndjehesh dhe çfarë përfaqëson për ty personalisht?
Kur isha duke studiuar për bachelor pata mundësinë të bëja një provim të aftësisë gjuhësore nga Universiteti i Nju Jorkut. Kalova dhe mora plot 16 kredite, që ishte një arritje e madhe dhe jo vetëm për kreditet, por sepse ishte një testament i përpjekjes sime për të mësuar gjuhën time amtare. Më bën krenare, pavarësisht se jeta ime është këtu në SHBA, Shqipëria do të jetë gjithmonë rrënja ime dhe kjo nuk do të ndryshojë kurrë.
Çfarë mesazhi do t’u jepnit fëmijëve të tjerë shqiptarë në diasporë, të cilët mund të kenë vështirësi me identitetin ose lidhjen e tyre gjuhësore?
Mendoj se këshilla më e mirë që mund të jap është të mos harrosh kurrë se nga ke ardhur. Pavarësisht nëse keni lindur në SHBA apo jo – shtëpia është shtëpia. Të mësuarit e çdo gjuhe është një arritje e madhe dhe diçka për të qenë krenarë, por të mësosh gjuhën tënde rrënjë është edhe më e mahnitshme. I këshilloj që të mësojnë për Shqipërinë, të vizitojnë vendin tonë të bukur dhe të ndihmojnë njëri-tjetrin. Ne nuk jemi vendi apo komuniteti më i madh, por gjëra të mëdha ndodhin kur bashkohemi dhe festojmë njëri-tjetrin.
Së fundi, çfarë të ka dhënë mësimdhënia—jo vetëm si karrierë, por si mënyrë jetese dhe mision personal?
-Mësimdhënia ka formuar vërtet se kush jam unë gjatë 8 viteve të fundit. Gjithmonë kam kërkuar mënyra për të përmirësuar aftësitë e mia dhe për t’u bërë më e mirë për fëmijët e mi. Nuk ishte një fillim i lehtë dhe është një nga karrierat më sfiduese të nënvlerësuara, por është kaq shpërblyese. Sot jam me një licencë të mësimdhënies profesionale si në shtetin e Nju Jorkut ashtu edhe në Florida, një trajner rajonal i mësuesve, u nominua për mësuesin e vitit dhe mori çmime dhe njohje të shumta për suksesin tim. Unë kam ndërtuar kaq shumë marrëdhënie të mrekullueshme me studentët e mi gjatë viteve. Unë vazhdoj të mbaj kontakte me studentët që kam dhënë mësim në vitin e parë, 8 vjet më parë. Unë e vendos si prioritet që kushdo dhe kushdo në klasën time të dijë dhe të ndiejë gjithmonë se unë do të kem gjithmonë shpinën e tyre dhe do të kujdesem për ta, por gjithashtu do t’i shtyj ata të jenë më të mirët dhe të kenë një standard të lartë për ta, sepse e di që ata mund ta bëjnë këtë.
