Gjuhëtarët tanë thonë se gjuha jonë i ka të gjitha mundësitë reale dhe potenciale, kur njihet thellë e në gjerësi leksiku i saj, për të shprehur ngjyresat më të holla të mendimit. Këto aftësi i shohim që në gjuhën e thjeshtë të popullit e deri në gjuhën e ndërlikuar të shkencës e teknikës.
Kështu, për rënien e shiut në popull dëgjojmë një mori shprehjesh, si: po riston, po pikon, po rigon ku secila jep ngjyresa të holla të veçanta. Kjo do të thotë se në gjuhën tonë gjendet një pasuri e madhe fjalësh e kuptimesh, të cilat arrijnë të mbulojnë më së miri kuptimet e fjalëve të huaja.
Disa fjalë të huaja, që i përkasin leksikut aktiv:
Afirmoj- nuk përdoret këtu ndër ne me kuptimin që e kabarasvlerësja e saj shqipe pohoj, por me kuptimin e fjalës popullarizoj. E afirmoj dikë, në gjuhën e shkruar këtu në Kosovë, do të thotë e popullarizoj a e bëj të famshëm dikë.
Balancë – fjalë me prejardhje nga gjuhët neolatine. Është zëvendësuar me formimin shqip peshore, -ja.
Civilizim – kjo fjalë mund të zëvendësohet plotësisht me fjalën qytetërim.
Deciziv – kjo fjalë mund të zëvendësohet plotësisht me fjalën shqipe vendimtar.
Eksperiencë – kjo fjalë mund të zëvendësohet me fjalën shqipe përvojë.
Fals – duhet të zëvendësohet me fjalën shqipe i rremë.
Gusto – në vend të saj mund të përdoret fjala shqipe shije.
Hezitoj – në vend të saj duhet të përdoret fjala shqipe ngurroj.
Inkasim – fjalë e huazuar nga frëngjishtja. Kjo fjalë mund të zëvendësohet me fjalën shqipe arkëtoj.
Kaldajë – fjalë e huazuar nga italishtja. Në vend të saj mund të përdoret fjala shqipe ngrohtore.
Moment – fjalë e huazuar nga italishtja. Në vend të saj mund të përdoret fjala shqipe çast.
Nishan – fjalë me prejardhje nga turqishtja. Në vend të saj mund të përdoret fjala shqipe shenjë.
Ofensivë – në vend të saj mund të përdoret fjala shqipe mësymje.
Progresiv – edhe kjo fjalë e huaj me burim latin, përdoret kryesisht në gjuhën librore. Mund të zëvendësohet, sipas rastit, me fjalën shqipe i përparuar e përparues.
Rigoroz – fjalë e ligjërimit libror me prejardhje nga gjuha latine. Mbiemri rigoroz është i zëvendësueshëm, në shumicën e rasteve, me fjalën i rreptë.
Sedilje – fjalë me burim nga italishtja. Në vend të saj mund të përdoret fjala shqipe ndenjëse.
Tentativë – fjalë e huazuar nga gjuhët neolatine. Kjo fjalë mund të zëvendësohet me fjalën shqipe përpjekje.
Vatan – fjalë me prejardhje nga turqishtja. Duhet të përdoret fjala shqipe atdhe.
Kështu, duke bërë herrjen e vazhdueshme të shprehjeve, të kalkeve dhe të fjalëve të huaja të panevojshme, e ruajmë të paprekshme natyrën e gjuhës shqipe dhe origjinalitetin e saj.
Literatura e shfrytëzuar:
Fjala shqipe në vend të fjalës së huaj, Prishtinë, 1989
Çështje të normës letrare, Prishtinë, 1980
© Portali Shkollor–
