Problemi filloi në mesin e shtatorit, kur Wall Street Journal publikoi një ekspoze të titulluar “Facebook e di se Instagram është toksik për vajzat adoleshente, tregojnë dokumentet e kompanisë”.
Artikulli zbuloi se Facebook kishte identifikuar me informacione shqetësuese në lidhje me ndikimin e shërbimit të tij në Instagram tek përdoruesit e rinj. Ai citoi një prezantim të brendshëm të kompanisë, të zbuluar në gazetë nga një sinjalizues anonim, ku pretendohej se “tridhjetë e dy përqind e vajzave adoleshente thanë se kur ndiheshin keq për trupin e tyre, Instagrami i bënte të ndiheshin më keq”. Një tjetër rrjedhje ofroi një përfundim më të qartë: “Adoleshentët fajësojnë Instagramin për rritjen e shkallës së ankthit dhe depresionit. Ky reagim ishte i pa nxitur dhe i qëndrueshëm në të gjitha grupet.”
Këto zbulime ndezën një stuhi mediatike. “Instagrami është edhe më i keq se sa mendonim për fëmijët”, njoftoi një artikull i Washington Post i botuar në ditët pas publikimit të Journal. “Jo vetëm për vajzat adoleshente – Instagrami është toksik për të gjithë,” pohoi një shkrim në Boston Globe. “Komentet publike të Zuckerberg në lidhje me efektet e platformës së tij në shëndetin mendor duket se janë në kundërshtim me gjetjet e brendshme të Facebook,” vuri në dukje New York Post. Në një postim sfidues të publikuar në llogarinë e tij në Facebook, Mark Zuckerberg u tërhoq, duke deklaruar se motivet e kompanisë së tij ishin “keqinterpretuar”. Vetë fakti që Facebook po kryente këtë hulumtim, shkruante ai, nënkupton se kompania kujdeset për ndikimin shëndetësor të produkteve të saj. Zuckerberg gjithashtu vuri në dukje të dhënat, të përfshira në rrëshqitjet e zbuluara, që treguan se si, në njëmbëdhjetë nga dymbëdhjetë fushat shqetësuese që u studiuan (si vetmia dhe çështjet e të ngrënit), më shumë vajza adoleshente thanë se Instagrami ndihmoi në vend që të lëndonte. Në sfond, megjithatë, kompania ndaloi punën në një shërbim të ri të Instagram Kids.
Këto përgjigje të korporatës nuk ishin të mjaftueshme për të frenuar kritikat. Në fillim të tetorit, sinjalizuesja doli publike në një intervistë në “60 Minutes”, duke zbuluar se ishte Frances Haugen, një shkencëtare e të dhënave që kishte punuar për Facebook për çështjet që lidhen me demokracinë dhe dezinformimin. Dy ditë më vonë, Haugen dëshmoi për më shumë se tre orë përpara një nënkomisioni të Senatit, duke argumentuar se fokusi i Facebook në rritjen mbi masat mbrojtëse kishte rezultuar në “më shumë ndarje, më shumë dëme, më shumë gënjeshtra, më shumë kërcënime dhe më shumë luftime”. Në një moment të rrallë dypartiakizmi, anëtarët demokratë dhe republikanë të nënkomitetit dukej se ishin dakord se këto platforma të mediave sociale ishin një problem. “Çdo pjesë e vendit ka dëmet që shkaktohen nga Facebook dhe Instagram”, deklaroi kryetari i nënkomitetit, senatori Richard Blumenthal nga Connecticut, në një konferencë për shtyp pas dëshmisë së Haugen.
Kjo është larg nga hera e parë që Facebook është përballur me shqyrtim. Megjithatë, ajo që bëri përshtypje në lidhje me këtë grumbull të veçantë ishte më pak toni i tij – i cili ishte pothuajse njëlloj negativ – sesa ai që mungonte. Komenti që reagoi ndaj scoop-it të Journal ishte i shpejtë për të kërkuar ndëshkim dhe kufizime në Facebook. Në shumë raste, shkrimtarët vuanin nga zhgënjimi për mungesën e një ndëshkimi të tillë të miratuar deri më sot. “Si demokratët dhe republikanët kanë kritikuar Facebook për vite me radhë, mes sondazheve që tregojnë se kompania është thellësisht e papëlqyeshme nga shumica e publikut,” vuri në dukje një artikull përfaqësues nga Washington Post. “Pavarësisht kësaj, pak është bërë për ta sjellë kompaninë në këmbë.” Megjithatë, ajo që mungon kryesisht nga diskutimi, është ndonjë konsideratë e asaj që është ndoshta përgjigja më e natyrshme ndaj rrjedhjeve në lidhje me dëmin e mundshëm të Instagramit: A duhet t’i përdorin fëmijët këto shërbime?
Ishte një moment në vitin 2018, në fazat e hershme të skandalit të Cambridge Analytica, kur hashtag-u #DeleteFacebook filloi të bëhej trend. Largimi nga shërbimi u bë një përgjigje racionale ndaj litanisë në rritje të akuzave me të cilat u përball Facebook, si varësia e krijuar, shkeljet e privatësisë dhe roli i tij në manipulimin e jetës qytetare. Por hashtag-u shpejt humbi vrullin dhe oreksi për t’u larguar nga mediat sociale u zvogëlua. Artikujt me luhatje të mëdha të Zeitgeist – si një histori e Atlantikut të vitit 2017 që pyeti “A kanë shkatërruar telefonat inteligjentë një brez?” – i lanë vendin polemikave më të vogla të përqendruara te politikat rreth përgjigjeve të fshehta rregullatore dhe nuancave të strategjive të moderimit të përmbajtjes. Ky ndryshim kulturor e ka ndihmuar Facebook-un. “Realiteti është se të rinjtë përdorin teknologjinë. Mendoni se sa fëmijë të moshës shkollore kanë telefona”, shkroi Zuckerberg në postimin e tij duke iu përgjigjur skandalit të fundit. “Në vend që ta injorojnë këtë, kompanitë e teknologjisë duhet të ndërtojnë përvoja që plotësojnë nevojat e tyre duke i mbajtur ato të sigurta.” Shumë nga politikanët dhe ekspertët që iu përgjigjën rrjedhjeve të Facebook-ut pranojnë hapur premisat e Zuckerberg-ut se këto mjete janë këtu për të qëndruar, dhe gjithçka që ka mbetur është të argumentojnë se si funksionojnë ato.
Megjithatë, nuk jam i sigurt se duhet të heqim dorë kaq shpejt nga vënia në pikëpyetje e këtyre teknologjive në jetën tonë, veçanërisht kur ato ndikojnë në mirëqenien e fëmijëve tanë.
Në përpjekje për ta mbajtur gjallë këtë pjesë të bisedës, kontaktova katër ekspertë akademikë – të zgjedhur nga të dyja anët e debatit të vazhdueshëm për dëmin e shkaktuar nga këto platforma – dhe iu drejtova atyre, me pak parathënie apo udhëzime, pyetjen që mungonte nga kaq shumë nga mbulimi i fundit i zbulimeve në Facebook: A duhet të përdorin adoleshentët mediat sociale? Nuk prisja një përgjigje konsensusi, por mendova se ishte e rëndësishme, të paktën, të përcaktoheshin kufijtë e peizazhit aktual të opinionit të ekspertëve për këtë çështje kritike.
Fillova me psikologun social Jonathan Haidt, i cili është shfaqur vitet e fundit, si në qarqet akademike ashtu edhe në ato publike, si një nga avokatët më të spikatur për çështjet që lidhen me mediat sociale dhe shëndetin mendor të adoleshentëve. Në përgjigjen e tij ndaj pyetjes sime të hapur, Haidt bëri një dallim të nuancuar midis teknologjisë së komunikimit dhe mediave sociale. “Të lidhesh drejtpërdrejt me miqtë është e mrekullueshme,” më tha ai. “Texting, Zoom, FaceTime dhe Snapchat nuk janë aq të këqija.” Shqetësimi i tij i vërtetë ishin platformat që janë projektuar posaçërisht për të “mbajtur sytë e fëmijës të ngjitur në ekran për sa më gjatë që të jetë e mundur në një rrjedhë të pafundme krahasimi shoqëror dhe kërkimi të vërtetimit nga të huajt” – platforma që e shohin përdoruesin si produkt, jo klienti. “Si e lamë Instagramin dhe TikTok-un të bëhen pjesë e madhe e jetës së kaq shumë njëmbëdhjetëvjeçarëve?” ai pyeti.
Unë gjithashtu fola me Adam Alter, një profesor marketingu në Stern School of Business në NYU, i cili u hodh në debatin e mediave sociale nga botimi i librit të tij të vitit 2017, “Irresistible”, i përshtatur rastësisht, i cili eksploronte mekanizmat e produkteve dixhitale të varura. . “Ka më shumë se një mënyrë për t’iu përgjigjur kësaj pyetjeje dhe shumica e tyre tregojnë jo,” u përgjigj ai. Alter tha se ai ua ka dhënë të njëjtën kërkesë qindra prindërve dhe se “asnjëri prej tyre nuk duket i lumtur që adoleshentët e tyre përdorin mediat sociale”. Shumë nga adoleshentët me të cilët foli kanë konfirmuar një shqetësim të ngjashëm. Alter argumentoi se ne nuk duhet t’i hedhim poshtë këto vetë-raportime: “Nëse ata ndihen të pakënaqur dhe mund ta shprehin atë pakënaqësi, edhe kjo vetëm sugjeron se problemi ia vlen të merret seriozisht.” Ai vazhdoi duke shtuar se këto çështje nuk janë domosdoshmërisht të lehta për t’u zgjidhur. Ai shprehu shqetësim, për shembull, për vështirësinë e përpjekjes për të larguar një adoleshent nga mediat sociale nëse shumica e bashkëmoshatarëve të tyre i përdorin këto platforma për të organizuar jetën e tyre shoqërore.
Në anën më skeptike të debatit rreth dëmit të mundshëm për adoleshentët është Laurence Steinberg, një profesor psikologjie në Universitetin Temple dhe një nga ekspertët kryesorë në botë për adoleshencën. Pas dëshmisë së Haugen në Senat, Steinberg publikoi një shkrim në Times që argumentonte se kërkimi që lidh shërbimet si Instagram me dëmtimin është ende i pazhvilluar dhe se ne duhet të jemi të kujdesshëm në lidhje me mbështetjen në intuitë. “Hulumtimi psikologjik ka treguar në mënyrë të përsëritur se ne shpesh nuk e kuptojmë veten aq mirë sa mendojmë se e kuptojmë”, shkroi ai. Duke iu përgjigjur pyetjes sime, Steinberg nënvizoi zhgënjimin e tij me pretendimet se ai mendon se janë përpara asaj që mbështesin të dhënat. “Njerëzit janë të sigurt se përdorimi i mediave sociale duhet të jetë i dëmshëm,” më tha ai. “Por historia është plot me shembuj të gjërave për të cilat njerëzit ishin absolutisht të sigurt se shkenca ishte e gabuar.
Në fund të fundit, njerëzit ishin të sigurt se bota ishte e sheshtë.” Një tjetër akademik kryesor që shpreh kujdes në lidhje me vulosjen e mediave sociale është Amy Orben, një studiuese në Universitetin e Kembrixhit, e cila është e specializuar në analizën statistikore të grupeve të mëdha të të dhënave. Në vitin 2019, Orben, së bashku me një psikolog eksperimental në Oksford të quajtur Andrew Przybylski, bënë bujë me një studim të kundërt që ata botuan në revistën Nature Human Behaviour. Punimi aplikoi një teknikë të avancuar statistikore të quajtur analiza e kurbës së specifikimit në tre grupe të dhënash sociale në shkallë të gjerë, të cilat përmbanin përgjigje nga më shumë se treqind e pesëdhjetë mijë individë. Orben dhe Przybylski gjetën, ndryshe nga rezultatet e publikuara më parë, vetëm një lidhje të vogël negative midis teknologjisë dixhitale dhe mirëqenies së adoleshentëve. “Marrja parasysh e kontekstit më të gjerë të të dhënave sugjeron që këto efekte janë shumë të vogla për të garantuar ndryshimin e politikave,” përfundojnë ata. Në përgjigje të pyetjes sime në lidhje me adoleshentët që përdorin mediat sociale, Orben i bëri jehonë këtij përfundimi se studiuesit nuk duhet të bëjnë rekomandime sjelljeje. “Adoleshentët kanë të drejtë të bëjnë atë që duan të bëjnë dhe atë që ata e shohin si të përshtatshme,” më tha. “Unë nuk mendoj se jam në gjendje të them nëse ata duhet të përdorin mediat sociale apo jo”.
